Tot voor kort golden Turijn en Genua samen met Milaan als de industriële driehoek van Italië. Inmiddels is die glorietijd al weer achter de rug en hebben beide steden zich moeten aanpassen aan de moderne tijd. Handarbeid kan elders in de wereld goedkoper worden ingekocht en dus verdwijnen de industrieën op plaatsen die ze groot hebben gemaakt.

De geschiedenis van de industrialisatie delen beide steden dus, maar Genua en Turijn kennen verder een zeer verschillende geschiedenis. Genua’s eerste bloeitijd lag in de volle middeleeuwen toen het zich samen met andere Italiaanse havensteden snel kon ontwikkelen. De Genuezen waren actief in het oostelijke Middellandse Zeegebied, waar zij in de Venetianen de grootste concurrenten hadden. Vele keren raakten deze beide republieken die onder leiding van een doge stonden, met elkaar in oorlog.

Turijn won pas echt aan betekenis, toen Emanuele Filiberto in 1563 besloot zijn hoofdstad vanuit het Franse Savoye te verplaatsen naar het Italiaanse Piemonte. Daar koos hij Turijn, een plaatsje dat al bestond sinds de Romeinse tijd, als zijn nieuwe hofstad. Het werd een goed georganiseerde moderne stad, die volgens het schaakbordsysteem was opgebouwd.

Terwijl Genua een typisch middeleeuwse stadskern heeft, die gebouwd is tegen de hellingen van de Apennijnen, ligt Turijn in de vlakte en strekt het zich inmiddels naar alle kanten uit. Een zeer prominente rol in de stadsontwikkeling van Turijn heeft het Fiat-concern gespeeld. Grote delen van de stad zoals Mirafiori zijn bezet door fabriekscomplexen van deze autoreus. Bij nader inzien is deze indruk niet helemaal juist meer. Ook Fiat heeft zich teruggetrokken uit een reeks complexen. Deze worden met behulp van beroemde architecten gereed gemaakt voor hergebruik. 

In een serie van acht colleges kijken we naar de uiteenlopende geschiedenis van beide steden. Aansluitend is een reis georganiseerd, van 15-25 maart 2009.

1. Noordwest-Italië in de Romeinse tijd

2.Stadsontwikkkeling in de vroege middeleeuwen

3.Genua als handelscentrum

4.De geschiedenis van een dubbelbezit: Savoye-Piemonte

5. Het Sabaudische hof

6.De industriële revolutie in Noordwest-Italië

7.Het fascisme in Genua en Turijn

8. Het economische wonder en de nasleep

Wandelingen TURIJN

1. De vroegste geschiedenis van Turijn

Turijn kent een Romeins verleden waarvan nog goed begrijpbare restanten aanwezig zijn. Zo ziet U de Porta Palatina, de Porta Praetoria in het Palazzo Madama en het Romeinse theater. Uit de middeleeuwen dateren enige kerken (waaronder de kathedraal) en woonhuiscomplexen, die het mogelijk maken om je de omvang en het aanzicht van het vroege Turijn voor te stellen.

2. Stichting van een hoofdstad 

Deze wandeling is uitgezet om de verandering van de stad in de hoofdstad te laten zien. Het Palazzo Reale, de San Lorenzo, de jezuïetenkerk SS. Martiri laten zien hoe Emanuele Filiberto en zijn opvolger de stad tot een echte hoofdstad maakten.

3. Barok Turijn
In 1620 wordt Turijn uitgebreid naar het zuiden (de huidige via Roma), vanaf 1673 naar de rivier en in 1714 in westelijke richting. De kenmerkende gebouwen en het stratenplan worden tijdens deze wandeling bezichtigd. Deze fase is het belangrijkst geweest voor het aanzicht van Turijn. Sindsdien is het een indrukwekkend voorbeeld van barokke stadsaanleg geworden.

4. Pleinen in Turijn
Toen de muren rond de stad in het begin van de 19de eeuw werden geslecht, was het mogelijk om weer uit te breiden Ten oosten van het centrum rijst de Mole Antonelliano op en ligt het enorme Piazza Vittorio Veneto. Aan de overzijde van de Po ligt de Gran Madre di Dio met het daarbij behorende plein. Aan de rivier werd het parco del Valentino aangelegd met de Borgo Mediovale (1884). De wandeling eindigt met de verkenning van het gebied tussen het centraal station en de Via Roma. Hier is in de jaren dertig van de 20ste eeuw een nieuwe wijk gebouwd door de fascistische overheid.

5. Hofcultuur: Superga en Stupinigi.

Turijn is omgeven door vorstelijke buitens. Ook al is lang niet alles toegankelijk, toch is het verstandig om een tocht langs deze complexen te maken om een indruk te krijgen van de ambities der Sabaudische vorsten. Daarnaast legden ze op de heuvel van Superga een grote grafkerk aan.

Dagtocht: herinrichting en stadsvernieuwing in Turijn

Turijn is een belangrijke plaats voor de opkomst en ondergang van de industrie in Italië. Het automobielbedrijf van Fiat heeft een belangrijke rol gespeeld in de vormgeving van grote stukken van de stad. Uiteraard zijn er ook hele grote stukken land gebruikt door andere industrieën. Inmiddels zijn deze uitgestrekte terreinen verlaten door de oorspronkelijke gebruikers en moeten er nieuwe functies worden gevonden. Met de bus zullen we een aantal projecten bezoeken, o.a de Fiatvestigingen in Lingotto en Mirafiori, de nieuwbouw voor de Olympische winterspelen en het gebied rond de Carceri le Nuove

Wandelingen GENUA

1. Het ontstaan van een zeerepubliek

In het huidige centrum van Genua is goed te zien dat deze havenplaats ertoe deed in de middeleeuwen. Zowel de resterende religieuze gebouwen (Dom, hospitium en een reeks kerken), als de seculiere (de beide stadspoorten, de Palazzata della Ripa, het palazzo San Giorgio en enige privé-palazzi) laten zien dat de stad vanaf de 11e eeuw een belangrijke havenplaats is geweest.

2. Een stad vol stadspaleizen en kerken

In de 16de eeuw leggen de Genuezen de Strada Nuova (nu de Via Garibaldi) aan, een rechte straat omzoomd met de stadspaleizen van de Genuese elite. De families die hier woonden, hadden tot taak om de officiële gasten van de Genuese overheid onderdak te verlenen in hun privé-onderkomens. Deze straat en zijn verlengde de Via Balbi staan centraal in deze wandeling.

3. 19de-20ste eeuws Genua: van historistische stijlen naar de moderne tijd

In de moderne tijd verplaatste het centrum van Genua zich naar de Piazza De Ferrari, de Via XX Settembre en het Piazza della Vittoria. Tijdens dit traject wordt vooral gekeken naar de zich vernieuwende opvattingen over architectuur en stedenbouw.

4. Boottocht langs de historische ontwikkeling van de haven, en wandeling langs  de havenvernieuwing

We maken een tocht door de havencomplexen van Genua om de historische ontwikkeling van dit deel van de stad te begrijpen. Zoals de meeste Europese havensteden bleef Genua aan het einde van de 20ste eeuw met een verouderd havengebied zitten. Wereldberoemde architecten (ook Nederlandse) zijn uitgenodigd om met vernieuwingsvoorstellen te komen. Renzo Piano (geboren Genuees) heeft een groot deel van de plannen op zijn naam staan.